Meerpaal wil kunst laten spreken waar woorden tekort schieten

Eén op de vier vrouwen

Het is één van de moeilijke onderwerpen in onze maatschappij; seksueel geweld. Je kunt de krant niet openslaan of er valt bijna elke dag wel iets over te lezen. Vaak hebben de berichten zeer grote impact. Uit onderzoek van het RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu en expertisecentrum Rutgers blijkt dat bijna 1 op de 4 vrouwen wel eens seksueel geweld heeft meegemaakt. Dan gaat het om iemand die gedwongen wordt tot seksuele handelingen. Als we ook zoenen, ongewenste aanrakingen en seksuele opmerkingen meetellen, dan heeft 62% van alle vrouwen dit wel eens meegemaakt.

In de leeftijdsgroep 12 tot 25 jaar heeft 66 procent van alle meisjes te maken gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag. 22 procent van meisjes in die leeftijdsgroep is slachtoffer van seksueel geweld. “De Meerpaal wil aandacht voor dit moeilijke onderwerp”, zegt projectleider van de themaweek Diana Vinke.“ Maandagavond 24 november zal burgemeester Jean Paul Gebben samen met gedeputeerde Sjaak Simonse daarom de themaweek openen.

Kunst als verwerking

Er is in de themaweek aandacht voor de rol van kunstuitingen bij de verwerking van traumatische ervaringen. Bij de start van de themaweek wordt er dan ook een expositie geopend op het Binnenplein van de Meerpaal. Daar zullen allerlei schilderijen te zien zijn van de hand van kunstenaars die zelf slachtoffer zijn geworden van een vorm van seksueel geweld. “Zij hebben hun ervaringen en gevoelens op het doek weten te verwoorden”, zegt Vinke. “Kunst maken was voor hen een onderdeel van de verwerking van het beleefde geweld.”

Vinke wil niet beweren dat het maken van kunst alle problemen eventjes oplost, maar ze wil aandacht vragen voor de rol van kunst en cultuuruitingen in de verwerking van seksueel geweld. “Slachtoffers komen vooral terecht in therapieën, gesprekken met psychologen. We willen met de themaweek laten zien dat er ook aanvullende methoden kunnen zijn.”

Uitgebreid programma

Tijdens de themaweek organiseert De Meerpaal allerlei activiteiten binnen het onderwerp. Naast de doorlopend toegankelijke tentoonstelling is er op maandagavond een theatertalkshow waar klinisch psycholoog Caroline Poleij, zedenrechercheur Pieter Melsen en ervaringsdeskundige Mandy Sleijpen met elkaar in gesprek gaan over het onderwerp seksueel misbruik. Naast de talkshow zijn er solo-optredens van verschillende artiesten, waaronder Karin Bloemen en Birgit Schuurman. De talkshow is het enige onderdeel van de themaweek waar bezoekers 10 euro betalen voor toegang. Alle andere activiteiten tijdens de themaweek zijn gratis toegankelijk.

De dinsdag en de woensdag staan in het teken van filmvoorstellingen. “Het gaat om twee indringende films”, zegt Vinke. De Deense film 'Festen' uit 1998 gaat over een familie die bijeenkomt voor de 60e verjaardag van de patriarch, Helge. Tijdens het feest onthult zijn zoon Christian een schokkend geheim over seksueel misbruik in het verleden. De openbaring leidt tot een ontspoorde en chaotische familiebijeenkomst. Voorafgaand aan de film is er de mogelijkheid een inleiding bij te wonen van cultuurfilosoof Rinus van Warven met de titel 'De impact van seksueel geweld'.

Niet alleen vrouwen slachtoffer

De andere film, die op woensdag vertoond wordt, is 'De Pupil'. Dat is een Nederlandse film uit 2025 van Karin Junger. 'De Pupil' is gebaseerd op het autobiografische boek 'Je ogen verraden je', van Steven van der Hoeven uit 2011. Het vertelt het verhaal van de 12-jarige Daan en zijn voetbaltrainer Ries. Het contact tussen trainer en pupil start onschuldig maar loopt uit op seksueel misbruik.

Wie denkt dat seksueel geweld enkel vrouwen overkomt, heeft het helaas mis. Uit de cijfers van het RIVM en Rutgers blijkt dat 5 % van de mannen slachtoffer is van seksueel geweld en heeft 22% van alle mannen ervaring met seksueel overschrijdend gedrag. Onder jongeren tussen 12 en 25 jaar liggen die aantallen op respectievelijk 29 procent en 5 procent.

Voorafgaand aan 'De Pupil' kun je een indringend gesprek bijwonen tussen traumatherapeut Jolien Posthumus en lotgenoot Kelly van der Starre. Zij gaan in geprek over het doorbreken van het zwijgen. Daan, het slachtoffer in 'De Pupil' houdt het misbruik door zijn trainer namelijk door angst en schaamte lang geheim. 

Het doorbreken van het taboe op praten over misbruik is één van de redenen voor De Meerpaal om de themaweek te organiseren. “Voor 'De Pupil' hebben we bijvoorbeeld alle sportverenigingen in Dronten en omgeving uitgenodigd”, zegt Vinke. “Wat zijn signalen, waar moet je op letten, wat nu als ik vermoedens heb? We willen dat dit onderwerp op alle mogelijke manieren en van alle mogelijke kanten wordt belicht.”

Op zaterdag 29 november kunnen lotgenoten deelnemen aan de workshop 'Mindful Marking' van Jolien Posthumus. Tijdens deze besloten workshop geven de deelnemers uiting aan hun gevoelens door te kijken naar kunst en te werken met kunst. Deze bijeenkomst is bedoeld voor slachtoffers.

Gedurende de themaweek kunnen bezoekers ook op het Binnenplein en het Serviceplein van De Meerpaal terecht bij diverse doorlopende activiteiten. Zo zijn er op het Serviceplein podcasts over het thema te beluisteren. En in ruimte 19 worden korte films vertoond. 

Ook kleine stapjes gaan vooruit

Projectleider Diana Vinke zegt te merken dat het thema beladen is.“Praten over misbruik is moeilijk”. De Meerpaal is daarom blij met elk (gratis) ticket dat geboekt wordt. “Al zitten er maar een handvol mensen in de zaal, dan nog zetten we stappen vooruit, we willen mensen bereiken.”

Bezoekers met een hulpvraag kunnen tijdens de themaweek terecht bij maatschappelijk werkers van De Meerpaal. Zij zijn aanwezig bij de expositie, bij de workshops en de lezingen. Als er bezoekers zijn die in gesprek willen, dan staan die maatschappelijk werkers voor ze klaar. Mensen die hulp nodig hebben, kunnen via de maatschappelijk werkers worden doorverwezen naar de juiste professionals. “We staan in contact met Slachtofferhulp Nederland, met het Centrum Seksueel Geweld en met de stichting Wij zijn M.”

Naast de themaweek in De Meerpaal wordt er op vrijdag 28 november ook een wandeling georganiseerd tegen geweld tegen vrouwen. Deze wandeling is een initiatief van vrouwen uit alle politieke partijen van de gemeente Dronten. De wandeling start om 19:00 uur bij De Meerpaal. De wandeling staat los van de themaweek maar, zo zegt, Diana Vinke, “De start is vanaf het Binnenplein, want we sluiten ons als Meerpaal natuurlijk van harte aan.”